یك روان‌شناس و مشاور خانواده گفت: افسردگی فصلی تنها یك احساس زودگذر نیست، بلكه سندرمی است كه در صورت تكرار سالانه، نیازمند بررسی و درمان تخصصی است.
نازی ملایری روان‌شناس و مشاور خانواده در رابطه با افسردگی فصلی را نوعی سندرم دانست كه با ورود به فصل‌های كم‌نور، به‌ویژه پاییز و زمستان، در بخشی از جامعه پدیدار می‌شود و تأكید كرد: زمانی می‌توان گفت فرد دچار افسردگی فصلی شده است كه دست‌كم دو سال پیاپی، علائم افسردگی با كاهش محسوس عملكرد روزانه تكرار شود.
وی افزود: افسردگی فصلی با كاهش نور خورشید، افزایش ترشح ملاتونین و كاهش ترشح سروتونین در بدن تشدید می‌شود؛ این تغییرات موجب اختلال در ریتم شبانه‌روزی، كاهش تمركز، افت انرژی و بی‌حوصلگی می‌شود. اما این تنها عامل نیست، بلكه سبك زندگی، كم‌تحركی، انزوای اجتماعی و حتی فضای مجازی در تشدید این وضعیت نقش مهمی دارند.
این كارشناس، در پاسخ به پرسشی درباره مرز تشخیص افسردگی با خستگی و بی‌حالی روزمره، اذعان كرد: افسردگی، تنها یك حالت زودگذر یا واكنش عاطفی به شرایط نیست؛ بلكه یك سندرم چندوجهی است كه مجموعه‌ای از علائم جسمی و روانی را در برمی‌گیرد. برخی افراد تصور می‌كنند؛ چون بی‌اشت‌ها یا كم‌حوصله‌اند یا از معاشرت دوری می‌كنند، افسرده‌اند. درحالی‌كه برخی دیگر از افراد كه واقعاً دچار افسردگی هستند، ممكن است ظاهراً پرانرژی و اجتماعی باشند؛ آنان معمولاً خود را در كار غرق می‌كنند تا با ناراحتی درونی مواجه نشوند.
ملایری با اشاره به آمار‌های جهانی تأكید كرد: زنان چهارتا پنج برابر بیشتر از مردان در معرض ابتلاء به افسردگی فصلی قرار دارند. وی علت احتمالی این تفاوت را در نوسانات هورمونی و عوامل ژنتیكی دانست، هرچند خاطرنشان كرد كه هنوز دلیل علمی قطعی برای این تفاوت كشف نشده است.
وی درباره شباهت علائم افسردگی فصلی با علائم سندرم پیش از قاعدگی توضیح داد: این دو گروه از علائم در برخی موارد مشابه‌اند، اما باید با انجام تست‌های روان‌شناختی و ارزیابی دقیق، از یكدیگر تفكیك شوند. بی‌خوابی‌های مستمر، پرخوری عصبی، تحریك‌پذیری شدید، اضطراب بالا و ناتوانی در حضور در جمع‌های عمومی از جمله نشانه‌های قابل‌تشخیص هستند.
این روان‌شناس و مشاور خانواده با اشاره به تجربه كشور‌های شمالی مانند سوئد كه در بیشتر ایام سال از نور خورشید كمتری برخوردارند، اظهار داشت: در چنین كشورهایی، نرخ ابتلاء به افسردگی فصلی بالاتر است. عدم دریافت كافی ویتامین D و كاهش ترشح سروتونین موجب می‌شود خلق‌وخو به‌شدت افت كند و میل به انزوا افزایش یابد.
وی تفاوت افسردگی فصلی با افسردگی مزمن را در مدت‌زمان بروز علائم دانست و افزود: در افسردگی فصلی، علائم محدود به ماه‌های خاصی از سال است و با آغاز بهار معمولاً كم‌رنگ‌تر می‌شود. درحالی‌كه افسردگی مزمن، دوره‌ای طولانی‌مدت دارد و درمان آن پیچیده‌تر است.
ملایری با تأكید بر امكان درمان قطعی افسردگی فصلی ادامه داد: اولین گام، تشخیص درست از طریق تست‌های روان‌شناختی است. البته آزمایش‌های آزمایشگاهی هم برای بررسی سطح ویتامین D، امگا 3 و سایر شاخص‌های جسمی مفید است، اما تشخیص نهایی باید توسط روان‌درمانگر انجام شود.
این روان‌شناس و مشاور خانواده افزود: درمان افسردگی، یك فرایند دوسویه است؛ حدود 40 درصد آن به درمانگر و 60 درصد به اراده و همكاری خود فرد بستگی دارد. اگر بیمار دارو‌های تجویزشده را منظم مصرف كند، در فعالیت‌های اجتماعی و گروهی حضور یابد، ورزش‌های هوازی انجام دهد و خود را در معرض نور طبیعی خورشید قرار دهد، نتیجه درمان بسیار سریع‌تر حاصل می‌شود.
وی راهكار‌های مؤثر برای پیشگیری از افسردگی فصلی را داشتن سبك زندگی فعال، ورزش منظم، پیاده‌روی در هوای آزاد، قرار گرفتن روزانه زیر نور خورشید، موسیقی‌درمانی، خواندن كتاب، حفظ ارتباطات اجتماعی و مراجعه دوره‌ای به مشاور دانست. تأكید وی بر این بود كه تنها ماندن، مهم‌ترین عامل تشدید افسردگی است و گفت‌و‌گو با یك درمانگر می‌تواند 70 تا 80 درصد از بار روانی فرد را كاهش دهد.
این روان‌شناس و مشاور خانواده همچنین در بخش دیگری از برنامه درباره تأثیر فضای مجازی بر سلامت روان گفت: «دیدن تصاویر شاد و پرشكوه از زندگی دیگران در شبكه‌های اجتماعی، باعث مقایسه و كاهش عزت‌نفس در افراد می‌شود. واقعیت این است كه بسیاری از این تصاویر نمایشی هستند و با زندگی واقعی تفاوت دارند. كسی كه این را نداند، به‌تدریج احساس ناكامی و بی‌ارزشی پیدا می‌كند.»
به گفته ملایری، در چنین شرایطی لازم است افراد هنگام استفاده از فضای مجازی با آگاهی و هوشیاری رفتار كنند و بدانند ایده‌آل‌های تصویری، ساخته ذهن تولیدكنندگان محتواست نه واقعیت زندگی روزمره.
این روان‌شناس و مشاور خانواده در مصاحبه با رادیو گفت‌و‌گو خاطر نشان كرد: هرچند ممكن است نشانه‌های افسردگی در افراد مختلف متفاوت باشد، اما همه افراد باید نسبت به علائم بدن و روان خود حساس باشند، اگر این علائم چند هفته ادامه یافت، مراجعه به روان‌شناس یا تراپیست ضروری است. خوشبختانه افسردگی فصلی كاملاً قابل‌درمان است، اما مشروط بر اینكه فرد خودش بخواهد و گام‌های تغییر را عملاً بردارد.
