پنج فرد صاحبنظر و مسئول در حوزه دخانیات به مناسبت روز جهانی مبارزه با دخانیات از آخرین وضعیت بازار دخانیات و برنامه‌های مقابله با مصرف آن در ایران گفتند.
به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری دانشجو، پایگاه خبری تحلیلی رادیو گفتگو، به مناسبت روز جهانی مبارزه با دخانیات برنامه صبح و گفتگو به طور ویژه به آخرین وضعیت بازار دخانیات و برنامه‌های مقابله با مصرف این ماده دخانی در ایران پرداخت.
مقاومت سازمان‌ها در برابر سیاست‌ها
بهزاد، ولی زاده، رئیس دبیرخانه ستاد كشوری كنترل دخانیات وزارت بهداشت در این برنامه با اشاره به بعضی تناقض‌ها در سیاست‌های سازمان‌ها مختلف درباره سیگار گفت: تناقض درباره كنترل دخانیات وجود دارد و هر سازمانی متناسب با رسالت خود ممكن است درباره كنترل مصرف سیگار مقاومت كند.
وی افزود: صنایع دخانیات برای تولیدشان در جهان به كشور‌های در حال توسعه روی آورده‌اند، این موضوع از سویی به خاطر قیمت كارگر ارزان است و از سویی هم قوانین ضعیف در این مناطق سبب می‌شود شرایط تولید برای‌شان در چنین كشور‌هایی فراهم باشد. كشور‌هایی كه ضعف اقتصادی دارند با این توجیه كه این صنعت سودآوری دارد تمایل نشان می‌دهند كه تولید سیگار و محصولات دخانی در آن‌ها انجام شود.
تولید جایگزین واردات
رئیس دبیرخانه ستاد كشوری كنترل دخانیات وزارت بهداشت در بخش دیگری با اشاره به سیاستی كه در برنامه پنجم توسعه تدوین شد مبنی براینكه واردات سیگار با تولید آن در داخل كشور جایگزین شود، ادامه داد: این سیاستی بود كه وزارت صنعت، معدن و تجارت آن را دنبال كرد و به دلیل قدرت چانه زنی بالاتر نسبت به وزارت بهداشت توانست آن را در متن قانون وارد كند.
وی با اشاره به اینكه وزارت بهداشت با سیاست جایگزینی تولید با واردات مخالف بود، خاطر نشان كرد: در آن زمان مقرر شد هر تولید كننده خارجی سیگار كه به كشور می‌آید خودش با قاچاق محصلات برند خودش مقابله كند، اما در عمل این اتفاق نیفتاد. به این دلیل كه تولید كننده‌های خارجی می‌خواستند سیاست‌های مالیاتی داخلی را دور بزنند و قاچاق محصولات‌شان را افشا نمی‌كردند، در حالی كه وقتی به صنعتی اجازه تولید می‌دهیم همان صنعت باید جوابگوی قاچاق كالای خودش باشد.
دو سیاست موثر مقابله با مصرف سیگار
در بخش دیگری عبدالرحمان رستمیان، معاون درمان مركز تحقیقات و كنترل دخانیات دانشگاه تهران با اشاره به اینكه در عرصه مبارزه با دخانیات باید كاهش تقاضا صورت گیرد، گفت: باید بر مقوله آموزش كار شود، به عنوان مثال دانشگاه‌ها، آموزش پرورش و صداوسیما باید در این زمینه كار كنند. مصرف سیگار مهم‌ترین علت شایع سرطان‌ها و بسیاری دیگر از بیماری هاست.
وی افزود: در دانشگاه تهران شروع به یكسری اقدامات مبارزه با دخانیات كردیم تا بتوانیم بیمارستان‌های عاری از دخانیات داشته باشیم.
وضع مالیات هوشمند یك راهكار موثر
این عضو هیأت علمی دانشگاه تهران خاطرنشان كرد: اقدام دوم برای مبارزه با دخانیات كاهش عرضه است، این اقدام را می‌توانیم با وضع مالیات دنبال كنیم و هزینه‌های تهیه سیگار را بالاتر ببریم. البته مالیات وضع شده باید صرف همان امور آموزشی شود.
رستمیان با اشاره به اینكه متأسفانه سیاست‌های غلطی همچون نبودن مالیات هوشمند در كشور موجب شرایط نامناسب در بازار سیگار شده است، ادامه داد: وقتی می‌رویم داخل مغازه‌ها تنوع سیگار دیده می‌شود. درآمد بسیاری از واحد‌های صنفی از محل سیگار است. لازم است دولت و مجلس شورای اسلامی درباره مالیات‌ها ارزیابی جدی بابت وضعیت بازار سیگار داشته باشند.
عضو هیأت علمی دانشگاه تهران با بیان اینكه یكی ازبدترین شرایط سیاست‌های مالیاتی درباره سیگار را داریم دولت و مجلس‌های –گذشته- كشور را مقصر وضع فعلی خواند و تأكید كرد: ضعف سیاستگذاران موجب قدرت گرفتن مافیای شده است. در حالی كه سازمان‌های بین المللی توصیه می‌كنند 70 درصد درآمد خرده فروشی سیگار باید صرف پرداخت مالیات شود شاهد هستیم چنین سیاست‌هایی اعمال نمی‌شود.
ایران بهشت تولید كنندگان سیگار
رستمیان در بخش دیگری گفت: ایران بهشت تولید كننده‌های سیگار است به طوری كه می‌بینیم كارخانه‌های سیگار طی سال‌های اخیر 2 برابر شده‌اند و تولید آن افزایش داشته است این در حالی است كه هیچ كارخانه تولیدی دیگری در كشور چنین رشدی نداشته است.
سهم پایین شركت دخانیات ایران از بازار
در ادامه برنامه صبح و گفتگو، فیروزه جامعی مشاور مدیر عامل و مدیر فروش شركت دخانیات ایران گفت: واقعیت این است صنعت دخانیات كاملا به شركت دخانیات تخصیص داده نشده است، سهم شركت دخانیات 12 درصد بازار است و 60 درصد از این بازار در اختیار 2 شركت –خارجی- است. به عبارتی شركت دخانیات ایران سهمی در شرایط نا به سامان بازار ندارد و فقط باید پاسخگوی دولت و حاكمیت باشد.
وی افزود: سیگار قاچاق مشخصه‌ای دارد كه تأثیر بهداشتی بر سلامت مصرف كننده دارد. از سویی درجه قیمتی هم ندارد، در حالی كه شركت دخانیات با آزمایشگاه دقیق می‌تواند سلامت تولید سیگار را كنترل كند، اما شركت‌های دیگر بدون نظارت و با قیمت نجومی محصول دخانی خود را می‌فروشند.
یكه تازی شركت‌های خارجی در بازار
وی ادامه داد: شركت دخانیات ایران كمترین امكانات را دارد، سال گذشته ارز 4200 تومانی به شركت‌های خارجی تولید كننده سیگار در داخل تخصیص پیدا كرد، اما به شركت دخانیات چنین ارزی تعلق نگرفت.
مشاور مدیر عامل شركت دخانیات ایران در پاسخ به سوالی درباره نسبت این شركت با حاكمیت گفت: شركت دخانیات حاكمیتی نیست و قدرتش بعد از خصوصی شدن تنزل كرده است. بعد از واگذاری شركت دخانیات اختیار از شركت دخانیات سلب شد و در عوض یكه تازی در بازار به شركت‌های رقیب رسید. این شركت‌ها با سیاستگذاری‌هایی صورت گرفته به نفع آن‌ها و در حالی كه مالیات یكسانی با شركت دخانیات می‌پرداختند در بازار قدرت بیشتری پیدا كردند.
سیگار نكشیدن؛ آرزوی شركت دخانیات ایران!
مدیر فروش شركت دخانیات ایران با بیان اینكه این شركت تمایل ندارد هیچ جوانی سیگار مصرف كند، گفت:، اما اگر قرار به مصرف سیگار باشد دوست داریم شركت دخانیات سلامت آن سیگار را آزمایش كرده باشد.
وی ادامه داد: شركت‌هایی كه در حال حاضر بیشترین سهم بازار را دارند یك شركت آمریكایی- انگلیسی و شركت دیگر ژاپنی است.
جامعی تأكید كرد: حاكمیت هیچ نظارتی بر بازار ندارد و پیامد آن ضعیف شدن شركت دخانیات است. شركتی با 7 هزار پرسنل كه علاوه بر این تعداد پرسنل تمام كشاورزانی كه كشت گیاهان دخانی دارند را پوشش می‌دهد. تقاضا داریم نهاد‌های متولی كمك كنند این شركت جایگاه خودش را در بازار مجدد پیدا كند.
اجبار مجلس به استخدام پرسنل در شركت دخانیات ایران
محمدحسین برخوردار مدیر عامل سابق شركت دخانیات، دیگر مهمان برنامه صبح گفتگو با بیان اینكه شركت دخانیات ایران دارای شرایط پیچیده‌ای است، به وضعیت این شركت در سال‌های بعد از انقلاب اشاره كرد و گفت: بعد انقلاب كمیسیون بهداشت مجلس شورای اسلامی قبول نمی‌كرد مدیرعامل شركت دخانیات ایران را بپذیرد و سخن ان‌ها را بشنود. شركت دخانیات ایران جزء شركت‌های انحصاری دولت بود و بخشی از بودجه دولت را تأمین می‌كرد.
وی افزود: نیاز بود برای حضور در بازار شركت دخانیات ماشین آلات جدید وارد كند، این درحالی بود كه قاچاق سیگار هم در بازار رخ می‌داد، آن زمان زمان سیگار فیلتر دار نداشتیم.
برخوردار با بیان چرایی افزایش تعداد پرسنل شركت دخانیات ایران ادامه داد: گستردگی دخانیات در استان‌های مختلف بود و نمایندگان مجلس جهت ایجاد اشتغال -اطرافیان و آشنایان شان- به شركت دخانیات پرسنل معرفی می‌كرد و به خاطر اجبارشان كلی پرسنل استخدام شد در حالی كه به شركت بودجه كافی داده نمی‌شد.
خصوصی سازی نامناسب شركت دخانیات ایران
مدیر عامل سابق شركت دخانیات بعد از پرداختن به وضعیت سابق این شركت درباره چگونگی ورود شركت‌های خارجی تولید كننده سیگار در داخل گفت: در سال 80 و 82 دو شركت بزرگ ژاپنی و آمریكایی-انگلیسی جهت تولید مشاركتی وارد ایران شدند تا آن‌ها بتوانند درآمد دولت در بخش دخانیات را تأمین كنند. از سویی خصوصی سازی شركت دخانیات در سال 91 انجام شد و بخش صندوق بازنشستگی شركت دخانیات به فولاد مباركه واگذار شد. سایر بخش‌ها هم واگذار شدند.
وی ادامه داد: قانونی هم در آن مقطع تصویب شد كه حاكمیت از دخانیات جدا شد و به این ترتیب قدرت شركت دخانیات همچون حق انحصار و برچسب زنی آن بر بسته‌های سیگار گرفته شد.
برخوردار با بیان اینكه این مجموعه عوامل موجب تضعیف شركت دخانیات ایران در مقابل رقبایش شد، گفت: سهم دخانیات از شركت دخانیات ایران گرفته می‌شود و انباشتی ازپول برای رقبا بوجود می‌آید. وضعیتی كه امروز برای اصلاح آن دولت و مجلس باید كاری انجام دهند و برای بازگرداندن قدرت به شركت دخانیات اقدام كنند.
وی گفت: شركت دخانیات ایران با انحصاری كه داشت زمانی می‌توانست بودجه دولت را تأمین كند، اما به دلیل نامناسب بودن واگذاری آن این شركت امروز تضعیف شده است. لازم است كار كارشناسی به واگذاری آن انجام شود.
جولان مافیا در بازار سیگار
عبدالمجید اجتهادی، مدیركل مبارزه با قاچاق كالا و ارز تعزیرات حكومتی جمهوری اسلامی در برنامه صبح و گفتگو در پاسخ به اینكه مشكل بازار سیگار در بخش‌های قاچاق و قیمت گذاری چست، این طور پاسخ داد: بحث وضعیت بازار دخانیات یك ماجرای پیچیده است كه نه تنها در كشور كه در تمام دنیا مطرح است. یكی از دلایل آن پرسود بودن این تجارت است به طوری كه گفته می‌شود بعد از تجارت مواد مخدر پرسودترین تجارت دخانیات است، همین امر سبب شده است در بازار دخانیات مافیا‌ها جولان بدهند همان طور كه در تمام دنیا مافیا وجود دارد.
وی افزود: موضوعی كه درباره كنترل و مقابله با دخانیات مطرح می‌شود این است كه بعضی دستگاه‌های متولی همچون مركز كنترل دخانیات وزارت بهداشت اعتقاد دارند نباید تولید آن را توسعه داد و واردات را باید كنترل كرد، هدف آن‌ها این است كه مصرف دخانیات كاهش پیدا كند.
چاره‌ای جز تولید و واردات سیگار نیست
وی با بیان اینكه وزارت بهداشت سال‌ها با شرایط حاكم بر بازار مخالفت كرده است، در بخش دیگری گفت: واقعیت تلخ این است كه بخواهیم یا نخواهیم مصرف دخانیات وجود دارد و سالانه مصرف كنندگان دخانیات در ایران زیاد می‌شوند؛ بنابراین اگر تولید سیگار نكنیم یا واردات را سخت كنیم جوابگوی مصرف نخواهیم بود.
اجتهادی گفت: شركت‌های خارجی هستند كه سهم عمده‌ای در ایران دارند و به صورت مشاركتی تولید سیگار می‌كنند. در حالی كه آن‌ها یك سوم كاركنان شركت دخانیات ایران پرسنل دارند. در حالی كه شركت دخانیات یك معضل بزرگ دارد مبنی براینكه بتواند حقوق پرسنل خودش را تأمین كند.
ثبت سفارش واردات نمی‌كنند
مدیركل مبارزه با قاچاق كالا و ارز تعزیرات حكومتی جمهوری اسلامی تأكید كرد: سیگار امروز قاچاق می‌شود، اما برای آن دلیل قانع كننده‌ای كه چرا ثبت سفارش آن صورت نمی‌گیرد تا كنون ندیدم.
وی تصریح كرد: در مبارزه با دخانیات بخش قابل توجهی از شركت‌ها با قاچاق مبارزه می‌كنند. به عنوان مثال خود شركت‌های خارجی داخل ایران عامل قاچاق در عراق را معرفی می‌كنند. با این حال قاچاق، مافیا و سایر عوامل. از جمله اتفاقاتی است كه در بازار دخانیات رخ داده است.
در بخش دیگری اجتهادی با بیان اینكه شركت دخانیات زمانی كه دولتی بود، همان موقع شركت‌های خارجی به ایران وارد شدند و با خودشان تجهیزات به روزتری آوردند، گفت: آن زمان شركت‌های خارجی در قالب شركت دخانیات ایران تولید كردند، اما شركت دخانیات نتوانست خودش را به روز كند و هنگامی كه شركت‌های خارجی خودشان مجوز تولید در داخل را گرفتند شركت دخانیات ایرانی با مشكل مواجه شد.
