كارشناس جمعیت‌شناسی و استاد دانشگاه، با بیان اینكه آمارهای دقیقی در دست نیست تا بتوانیم اثر سیاست‌های جمعیتی را به طور كامل ارزیابی كنیم، گفت: با كاهش سالانه نرخ فرزندآوری مواجه هستیم كه هر سال نسبت به سال قبل، حدود یك‌دهم كاهش‌یافته است. مردم به امنیت اقتصادی و ثبات قیمت‌ها نیاز دارند تا بتوانند برای آینده خود برنامه‌ریزی كنند.
به گزارش ایسنا، حركت جامعه ایران به سمت سالمندی و كاهش فرزندآوری زوجین نگرانی‌ها از رشد منفی جمعیت را تشدید و سیاستگذاران و مجلس و دولتها را به سمت تدوین برنامه‌هایی تشویقی سوق داده اما پژوهش‌های صورت گرفته همچنان حاكی از نگرانی‌های اقتصادی زوجین برای تامین آتیه فرزندان به عنوان مانع اصلی فرزندآوری است.
پیمایشی زمستان سال گذشته با همكاری وزارت بهداشت و پژوهشكده فرهنگ جهاد دانشگاهی و با طرح پرسشی درباره تمایل فعلی یا آتی جامعه ایرانی به فرزندآوری، دلایل تمایل یا عدم تمایل به فرزندآوری، الگوی تعداد فرزندان و ارزیابی مردم از سیاست‌های تشویقی فرزندآوری انجام شد كه نتایج جالبی از حقیقت كف جامعه را نمایان كرد.
جمعیت نمونه این پیمایش، 2500 زن متاهل در گروه سنی 15 تا 49 سال و مرد متاهل دارای همسر در گروه سنی 15 تا 49 سال از شهرها و روستاهای سراسر كشور بودند. 48.5 درصد از پاسخ‌دهندگان، زن و 51.5 درصد مرد، میانگین سنی پاسخگویان 36.5 سال، میانگین سن هنگام ازدواج 22.6 سال و میانگین سن اولین فرزندآوری 25.4 سال بود.
84.9 درصد پاسخگویان با میانگین 1.7 فرزند، 22.3 درصد دارای تجربه سقط جنین بودند و 60.2 درصد پاسخگویان از روش‌های پیشگیری از بارداری استفاده می‌كردند.
54.8 درصد پاسخگویان، شاغل و 38.7 درصد خانه‌دار، 42.2 درصد ساكن مراكز استان‌ها، 35.8 درصد ساكن سایر شهرها و 22 درصد ساكن روستاها بودند. 29.4 درصد از پاسخگویان، وضع مالی خود را بد، 54 درصد متوسط و 16.4 درصد خوب ارزیابی كردند. 1.4 درصد از پاسخگویان، زندگی بدون فرزند را مطلوب می‌دانستند، 6.5 درصد با یك فرزند و 33.5 درصد با دو فرزند موافق بودند اما بیش از 58 درصد پاسخگویان، با فرزند سوم و چهارم و حتی بیش از 5 فرزند موافق بودند.
22.3 درصد از پاسخگویان، در حال حاضر تمایل به فرزندآوری داشتند در حالی كه در پیمایش مشابه در سال 1395 این عدد، 31.8 درصد بود. 77.7 درصد از پاسخگویان در پیمایش سال قبل‌تر اعلام كردند كه در حال حاضر تمایل به فرزندآوری ندارند و 52.1 درصد هم بابت فرزندآوری در زمان آتی بی‌رغبت بودند.
در این پیمایش، از گروهی هم كه تمایل به فرزندآوری نداشتند، سوالات مرتبط با این بی‌رغبتی پرسیده شد.
87.4 درصد از این گروه به دلیل نگرانی از تامین آینده فرزندان جدید، 80.9 درصد به دلیل افزایش مشكلات اقتصادی، 78.9 درصد به دلیل درآمد ناكافی و 73.4 درصد به دلیل فقدان مسكن و فضای مناسب، یا قید فرزندآوری را زده بودند یا نمی‌خواستند فرزند جدید داشته باشند. در این فهرست، غیر از حدود 14 درصد پاسخگویان كه بی‌رغبتی به بچه و بی‌رغبتی به مادر بودن را به عنوان عدم تمایل به فرزندآوری ذكر كرده بودند، فراوانی باقی پاسخ‌ها نسبت به نتایج سوال مشابه در پیمایش سال 1395 افزایش معناداری داشت. بخش دیگری از پیمایش، سوال درباره تاثیر سیاست‌های تشویقی بر تمایل به فرزندآوری بود كه 73.9 درصد پاسخگویان، تاثیر این سیاست‌ها را كم و 18 درصد، زیاد اعلام كرده بودند.
به گزارش ایسنا، شهلا كاظمی‌پور، كارشناس جمعیت‌شناسی و استاد دانشگاه به تشریح دلایل كاهش نرخ فرزندآوری در ایران و چالش‌های پیشروی سیاست‌های جمعیتی پرداخت و با تأكید بر اینكه كاهش باروری در ایران از دهه هفتاد و با اجرای سیاست‌های تنظیم خانواده آغاز شده است، اظهار كرد: سیر كاهش باروری در ایران بسیار شدید بوده و در سطح جهانی نیز در رده‌های بالا قرار دارد.
وی عوامل اصلی این كاهش را شاخص‌های توسعه مانند شهرنشینی، افزایش سواد و اشتغال زنان و دسترسی بیشتر به وسایل ارتباط‌جمعی عنوان كرد و افزود: با افزایش ضریب شهرنشینی در ایران، آگاهی‌های اجتماعی و دسترسی به اطلاعات نیز گسترش‌یافته كه این امر به كاهش نرخ فرزندآوری منجر شده است.
این كارشناس جمعیت‌شناسی با اشاره به اینكه در دهه اخیر، عوامل اقتصادی و فرهنگی نیز به این روند دامن زده‌اند، گفت: مشكلات اقتصادی مانند تورم و محدودیت‌های ناشی از تحریم‌ها، باعث شده است كه سیاست‌های حمایتی دولت در زمینه جمعیت اثرگذاری لازم را نداشته باشند.
وی در برنامه‌ای رادیویی تأكید كرد: آمارهای دقیقی در دست نیست تا بتوانیم اثر سیاست‌های جمعیتی را به طور كامل ارزیابی كنیم، اما آنچه مشخص است، كاهش سالانه نرخ فرزندآوری است كه هر سال نسبت به سال قبل، حدود یك‌دهم كاهش‌یافته است.
كاظمی‌پور نقش رسانه‌ها و آموزش در فرهنگ‌سازی برای فرزندآوری را نیز موردبررسی قرارداد و گفت: در سیاست‌های قانون حمایت از خانواده و جوانی، نقش رسانه‌ها در ارائه برنامه‌های تشویقی مشخص شده، اما اثربخشی این برنامه‌ها بسیار ضعیف بوده است.
وی دلیل این موضوع را عدم توجه به دغدغه‌های اصلی مردم عنوان كرد و افزود: دغدغه اصلی مردم مسائل اقتصادی مانند كاهش تورم و بهبود امنیت اقتصادی است، درحالی‌كه برنامه‌های رسانه‌ای بیشتر به مباحثی می‌پردازند كه برای مردم اولویت نیست.
این جمعیت‌شناس با تأكید بر اینكه وام‌های تشویقی و زمین‌های رایگان نمی‌توانند مشكل اصلی خانواده‌ها را حل كنند، گفت: مردم جامعه با مشكلات اقتصادی مواجه هستند كه با وام‌های 20 یا 30میلیونی برطرف نمی‌شود. آنچه مردم نیاز دارند، امنیت اقتصادی و ثبات قیمت‌هاست تا بتوانند برای آینده خود برنامه‌ریزی كنند.
كاظمی‌پور در بخش دیگری از سخنان خود به نقش مجلس در اصلاح سیاست‌های جمعیتی اشاره كرد و گفت: سیاست‌های جمعیتی فعلی اگرچه ضروری هستند، اما مجلس باید كلان‌تر فكر كند و به سمت ایجاد ثبات اقتصادی و تولید بیشتر حركت كند.
وی افزود: سالانه تعداد زیادی از استارتاپ‌ها مجوز می‌گیرند، اما برای ایجاد ثبات و امنیت اقتصادی نیاز به برنامه‌ریزی بلندمدت است.
